توقف خرید سوخو ۳۵؛ پای اسرائیل و عربستان در میان است؟

آیا رویای تجهیز نیروی هوایی ارتش ایران به جنگنده‌های مدرن سوخو ۳۵ قبل از تحقق، از بین رفته؟ از آخرین سخنان وزیر دفاع درباره فرآیند خرید و تحویل این جنگ افزارها که چنین بر می‌آید.

امیراشتیانی، وزیر دفاع روز چهارشنبه در حاشیه جلسه هیات دولت با اشاره به توانمندی کشور در حوزه هوایی درباره قرارداد خرید جنگنده‌های سوخو ۳۵ از روسیه گفت: اگر احساس نیاز بکنیم ممکن است خرید را دنبال کنیم.

وی در ادامه درباره این سوال که «قرار بود این جنگنده‌ها را بخریم» گفت: بله، قرار بود بخریم. اما یک موقع شما قراری می‌گذارید اما ممکن است بعد شرایطی پیش بیاید که خودتان توانمندی داشته باشید. منتها این موضوع را داریم بررسی و دنبال می‌کنیم.

این سخنان درباره قرارداد دریافت جنگنده‌های سوخو ۳۵ روسی آن چیزی نیست که تا پیش از این در همین رابطه اطلاع‌رسانی شده بود.  به جز منابع متعدد بین المللی، مراجع ایرانی هم بارها از قطعی بودن این قرارداد خبر داده بودند.

از جمله در نیمه اسفندماه سال قبل نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل اعلام کرد، ایران قرارداد خرید هواپیمای سوخو ۳۵ از روسیه را بطور نهایی هماهنگ کرده اما اطلاعات مربوط به تعداد این هواپیماها و زمان تحویل محرمانه است. در همان زمان وزیر دفاع هعم هم گفته بود که قرارداد سوخو ۳۵ در حال پیگیری است.

روز ۲۳ اردیبهشت ماه هم وب‌سایت انگلیسی زبان ایران‌پرس وابسته به صدا و سیما در خبری زمان دریافت جنگنده‌های سوخو ۳۵ را تا روزهای ابتدایی خردادماه ذکر کرده بود. اتفاقی که البته هیچگاه رخ نداد.

۱۰ ماه قبل هم فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی در مصاحبه‌ای با برنا گفته بود که خرید جنگنده‌های سوخو ۳۵ از روسیه «در دستور کار» نیروی هوایی ایران قرار گرفته است.

اظهارنظر اخیر وزیر دفاع هر چند قطعیت کامل ندارد اما راحت می‌توان حدس زد که حداقل به این زودی‌ها نباید انتظار حضور جنگنده‌های سوخو ۳۵ در ایران را کشید. 

وزیر دفاع هم اکنون در حالی بی‌نیازی نسبی ایران به خرید این جنگنده‌ها را مطرح کرده که ده ماه پیش، امیر واحدی فرمانده نیروی هوایی ارتش، ایران را نیازمند در اختیار گرفتن این جنگنده‌ها دانسته بود.

پای اسرائیل و عربستان در میان است؟

سوالی که پیش آمده این است که چرا قرارداد خرید سوخو ۳۵ در نیمه راه متوقف شده است؟

در اینکه هواپیماهای جنگنده ارتش ایران بیش از اندازه فرسوده شده‌اند، شکی نیست. جدیدترین این جنگنده‌ها شامل هواپیماهای میگ ۲۹ هستند که در نیمه اول دهه ۹۰ میلادی یعنی حدود ۳۰ سال قبل و بعد از فروپاشی شوروی تحویل کشورمان شده بودند.

حدود یک ماه پیش بود که وب‌سایت آمریکایی اکسیوس گزارش داد مقام‌های اسرائیلی با همتایان روس خود بر سر همکاری نظامی رو به رشد روسیه و ایران و امکان ارائه سامانه‌های تسلیحاتی پیشرفته از سوی روسیه به ایران گفت‌وگو کرده‌اند.

یک بخش مهم و شاید حتی مهمترین بخش همکاری‌های نظامی ایران و روسیه مساله خرید همین هواپیماهای سوخو ۳۵ بود. خریدی که حالا نشانه‌ها از توقف آن حکایت می‌کنند و اصلا هم بعید نیست که روابط رو به گسترش روسیه با اسرائیل و حتی عربستان سعودی یکی از عوامل توقف این خرید بوده باشد.

به جز روابط مسکو با تل آویو، روس‌ها اتحادی رو به تقویت با سعودی‌ها و دنیای عرب دارند. این کشور به همراه چین در جریان جنگ یمن حامی مواضع عربستان بود. روسیه در اسفند سال قبل هم در اجمع با کشورهای غربی در شورای امنیت به قطعنامه تمدید تحریم ها علیه انصارالله یمن که متحد ایران محسوب می‌شوند، رای مثبت داده بود. چیزی که نشان از نزدیکی این کشور با مواضع عربستان داشت.

در همین حال نیز ناگفته پیداست که تجهیز ارتش ایران به جنگنده‌های سوخو ۳۵ که به مراتب پیشرفته‌تر از جنگنده‌های کنونی ارتش ایران هستند، ناخشنودی اسرائیل و عربستان را در پی خواهد داشت.

اینها همه در شرایطی است که عربستان و اسرائیل هر دو سرگرم بررسی قراردادهای تسلیحاتی قابل توجهی با روس‌ها هستند. یک ماه و نیم پیش در روز ۲۹ خردادماه کانال ۱۲ اسرائیل گزارش داد که تل آویو با مسکو به تفاهمی رسیده است که بر اساس آن، مسکو از ارسال تسلیحات به تهران خودداری می‌کند.

این کانال خبری به صراحت از نگرانی اسرائیل برای دریافت هواپیماهای جنگنده روسی توسط ایران خبر داده بود.

اس ۳۰۰، تجربه‌ای مشابه

روس‌ها پیشتر در ماجرای قرارداد موشک‌های اس ۳۰۰ با ایران هم رفتار مشابهی انجام داده بودند.

در سال ۲۰۰۷ قراردادی به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار برای فروش ۵ سیستم اس-۳۰۰ از سوی روسیه به ایران به امضاء رسیده بود که بدون تحویل هیچگونه موشکی از سوی روس‌ها فسخ شد. دلیل فسخ این قرارداد هم تحریم های شورای امنیت سازمان ملل بود.

 دمیتری مدودف رئیس‌جمهور وقت روسیه در سال ۲۰۱۰ در راستای اجرای قطعنامه ۱۹۲۹ شورای امنیت دستوری را صادر کرد که به موجب آن فروش هرگونه موشک و جنگ‌افزارهای دیگر را به ایران ممنوع می‌کرد.

ماجرای این قرارداد به شکایت ایران به دیوان بین‌المللی داوری و برخی مذاکرات میان دو طرف ادامه یافت تا اینکه در ۲۴ فروردین ماه ۹۴ ولادمیر پوتین دستور لغو ممنوعیت تحویل سامانه اس ۳۰۰ به ایران را صادر کرد. مرداد ماه همان سال اعلام شد که قرارداد جدید برای خرید این سامانه امضا شده‌است.

شش ماه بعد در در مارس ۲۰۱۶ روزنامه کویتی الجریده نوشت که ولادیمیر پوتین قرارداد فروش اس ۳۰۰ به ایران را به حالت تعلیق درآورده. دلیل این تصمیم به ادعای این روزنامه کویتی به این بر می‌گشت که ایران ایران موشک‌های پیشرفته روسی از جمله سام ۲۲ را به حزب‌الله تحویل داده‌ و خلبانان و افسران راداری روسی مستقر در سوریه ادعای اسرائیل در مورد وجود این سیستم‌ها در مناطق تحت کنترل حزب‌الله را تأیید کرده بودند. در همان مقطع برخی منبع روس گفتند که این قرارداد لغو نشده اما به مشکلاتی برخورد کرده است.

کمی بعد در فروردین سال ۱۳۹۵ موشک‌های اس۳۰۰ در رژه روز ارتش در مرقد حضرت امام (ره) به نمایش در آمدند. چیزی که معنایش تحویل دادن این موشک ها به ایران، ۹ سال بعد از زمان عقد قرارداد آنها بود.

روس‌ها در مسیر همیشگی

اینکه روس ها همان مسیر اس ۳۰۰ را در قبال جنگنده های سوخو ۳۵ در پیش گرفته باشند اصلا دور از ذهن نیست. طبق اطلاعات موجود حداقل از ۷ سال پیش تا کنون ایران تمایل خود برای دریافت جنگنده‌های روسی را نشان داده بوده. در آذرماه سال ۱۳۹۵، دهقان وزیر وقت دفاع تائید کرده بود که خرید هواپیمای جنگنده سوخو ۳۰ در دستورکار ایران قرار دارد.

بعدها فرمانده نیروی هوایی ارتش توضیح داد که ایران در مطالعات بیشتر برای این خرید به این نتیجه رسیده که سوخو ۳۵ را جایگزین سوخو ۳۰ بکند.

خلف وعده روس‌ها در قبال ایران خیلی بیشتر از ماجرای موشک‌های اس ۳۰۰ است. تاخیر ۱۱ ساله روسیه در راه اندازی نیروگاه هسته‌ای بوشهر و عدم انجام تعهدات قراردادی پس از آن در همین نیروگاه نمونه مشهوری است همین نوع رفتار روس‌هاست. رفتاری که گویا قرار است در خصوص جنگنده‌های سوخو ۳۵ هم تکرار و یک مورد دیگر به کلکسیون خلف وعده‌های روسیه در قبال ایران اضافه شود.